تحول دیجیتال تعاریف و رویکردها

کلمه تحول دیجیتال (Digital Transformation) یا دیجیتالی شدن این روزها در بسیاری از سازمان‌های بزرگ و کوچک در سطح دنیا بر سر زبان‌ها می‌باشد. دلیل آن‌هم تغییر و تحولات حوزه فنّاوری و به طبع آن کسب‌ و کاری می‌باشد.
با این‌حال با توجه به اهمیت این موضوع، هنوز تعریف واحدی از این اصطلاح وجود ندارد. اگر بخواهیم خیلی ساده این کلمه را تعریف می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم تحول دیجیتال همان تحول کسب‌وکار است.

تحول دیجیتال: همان تحول کسب‌وکار است.

تحول دیجیتال، یک تغییر فرهنگی، سازمانی و عملیاتی در یک صنعت، سازمان یا اکوسیستم از طریق یکپارچه‌سازی هوشمندانه فن‌آوری‌های دیجیتال، فرآیندها و شایستگی‌های در تمام سطوح و عملکردی همگرا در یک مسیر استراتژیک مشخص می‌باشد.

فن‌آوری‌های تحول‌آفرین سعی نموده‌اند در سطوح مختلف به گسترش تحول دیجیتال کمک نمایند که از آن جمله می‌توان به: – ایجاد ارزش و خدمات جدید برای تمامی ذینفعان (مشتریان در وسیع‌ترین مفهوم ممکن)
– نوآوری و به دست آوردن قابلیت‌هایی برای سازگاری سریع با شرایط در حال تغییر

درحالی‌که تحول دیجیتال عمدتاً در زمینه‌های تجاری مورداستفاده قرار می‌گیرد، اما سازمان‌های دیگر مانند دولت‌ها، نهادهای زیرمجموعه بخش دولتی و خصوصی و دیگر سازمان‌هایی که درگیر مقابله با چالش‌های اجتماعی مانند آلودگی هوا، جمعیت سالخورده، سلامت و… هستند، سعی در حل مشکلات و بهبود خدمات خود با استفاده از فناوری‌های جدید و نوظهور می‌باشند. برخلاف تصوری که برای برخی از افراد وجود دارد تحول دیجیتال فقط در مورد نوآوری‌های برهم زننده و یا فنّاوری تحول‌آفرین نیست. این مسئله در مورد ارزش، افراد، بهینه‌سازی و توانایی سازگاری سریع با استفاده هوشمندانه از فن‌آوری‌ها و اطلاعات است. درواقع تحول دیجیتال تبدیل عمیق فعالیت‌های تجاری و سازمانی، فرآیندها، توانمندی‌ها و مدل‌ها برای بهره‌برداری کامل از تغییرات و فرصت‌ها با ترکیب نمودن آن‌ها با فن‌آوری‌های دیجیتال می‌باشد که البته این مسیر نیاز به یک نقشه استراتژیک و یا نقشه راه تحول دیجیتال دارد که در آن اولویت‌ها بر اساس شرایط کنونی و نگاه به آینده انتخاب‌شده است. 

“تحول دیجیتال به‌منزله تبدیل کرم ابریشمِ (سازمان) به پروانه است و نه تبدیل آن به تنها یک کرم ابریشمِ سریع‌تر. تحول دیجیتال نیاز به تغییر در رهبری، تفکر متفاوت، تشویق به نوآوری و مدل‌های جدید کسب و کار و افزایش استفاده از تکنولوژی جهت بهبود تجربه کارکنان، مشتریان، تامین‌کنندگان، شرکا و ذی‌نفعان است.”

جورج وسترمن[

انواع تحول دیجیتال

برخی از سازمان ها تحول دیجیتال را بصورت یک رویکرد یکپارچه و با یک ساختار و مسیر مشخص در نظر می گیرند و گاها بر بُعد تحول سازمانی متمرکز می شوندکه این رویکرد تا حد زیادی اشتباه می باشد و از نگاه کلان و چتری مورد نظر در تحول دیجیتال تا حدی فاصله دارد.

برای جلوگیری از این رویکرد، در یک دسته بندی کلان می توان انواع تحول دیجیتال را در چهار گروه کلی دسته بندی کرد:

1- تحول فرایندهای سازمانی (process transformation)

2- تحول مدل کسب و کار (‌business model transformation)

3- تحول دامنه کسب و کار (Domain Transformation)

4- تحول فرهنگی و سازمانی (coltural/organizational Transformation)

 

 برخی شاخص ها در تحول دیجیتال

توسعه شایستگی‌های جدید، بر ظرفیت‌ها با شاخص هایی متفاوت‌تر نسبت به گذشته تمرکز دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: 

• چابکی
• نوآوری
• مشتری محوری
• کارآمدی

یکی از دلایل انتخاب چنین شاخص هایی ایجاد تغییرات سریع و کارا از موقعیت فعلی به موقعیت‌ها و فرصت‌های جدید می‌باشد. روند شرایط کنونی و تغییرات آتی، ضرورت حرکت سریع‌تر در مسیر تحول دیجیتال برای سازمان‌ها را بیشتر از قبل نموده است. از دلایل توجه به این امر می‌توان تغییر در رفتار مشتری و انتظاراتش، روندهای اقتصادی جدید، به وجود آمدن مفهوم اکوسیستم در صنایع مختلف، شتاب گرفتن توسعه فنّاوری و نوآوری‌های برهم زننده و ظهور فنّاوری‌های تحول‌آفرین می‌باشد.در عمل، بهینه‌سازی تجربه مشتری نهایی، انعطاف‌پذیری رویه‌های کاری و نوآوری، محرک‌های اصلی و از اهداف تحول دیجیتال هستند. علاوه بر آن ایجاد منابع درآمدی جدید و اکوسیستم‌های اطلاعاتی قدرتمند که منجر به تحولات مدل کسب‌ و کار و اشکال جدید فرآیندهای دیجیتال می‌شوند از دیگر مزایای حرکت به‌سوی تحول دیجیتال است. بااین‌حال، قبل از دستیابی به چنین دستاوردهایی، حل چالش‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی در سطح فرایندها و رویه‌های موجود، جزء اولین گام‌هایی است که بایستی در این مسیر برداشت.

در این مسیر تلاش برای بهینه‌سازی همه‌جانبه فرآیندها در بخش‌های مختلف و اکوسیستم تجاری بسیار مهم است؛ و در کنار آن توجه به ایجاد یک پل میان افراد، تصمیمات، تیم‌ها، فن‌آوری‌ها و بازیگران مختلف در اکوسیستم، کلید موفقیت در این سفر است.از آنجا که مردم برای هر کاری علاقه به “خدمات دیجیتال” ندارند و برای تعاملات انسانی و رو در رو ارزش قائل هستند، همیشه یک عنصر آفلاین وجود خواهد داشت که نقش بسیار مهمی در تعاملات با مشتری ایفا می‌کند؛  بنابراین عنصر انسانی در همه سطوح کلیدی می‌باشد. به همین دلیل بایستی در مراحل تحول، توجه ویژه‌ای به مواردی همچون همکاری، اکوسیستم سازی، فرهنگ‌سازی، توسعه مهارت‌ها و توانمندسازی نیروی انسانی داشت. هدف از استراتژی تحول دیجیتال، ایجاد قابلیت استفاده کامل از امکانات و فرصت‌های فن‌آوری‌های جدید و تأثیر سریع‌تروبهتر آن‌ها و نیز به شیوه‌ای خلاقانه‌تر در آینده است. یک سفر تحول دیجیتال نیاز به یک رویکرد جامع با یک نقشه راه روشن دارد که شامل انواع ذینفعان، فراتر از حیطه کاری و یا محدودیت‌های داخلی/خارجی است.

تبدیل شدن به یک کسب‌ و کار دیجیتال

برداشتن یک گام به‌ عقب و داشتن یک نگاه کلی‌نگر زیر سؤال بردن بسیاری از تغییرات و ابتکارات “دیجیتالی” در سطوح و بخش‌های مختلف در سازمان، کلید موفقیت در تحول دیجیتال است.فناوری‌های دیجیتال و روش‌های استفاده از آنها در زندگی شخصی، کار و جامعه، چهره کسب‌وکار را تغییر داده و ادامه خواهد داشت. این تغییرات همیشه بوده است اما سرعت وقوع آن شتاب گرفته و سریع‌تر از سرعت تحول در سازمان‌ها است. تحول دیجیتال احتمالاً بهترین اصطلاح برای توصیف واقعیت‌هایی نیست که تحت پوشش آن قرار دارد. برخی ترجیح می‌دهند از اصطلاح تحول دیجیتال کسب‌ و کار استفاده کنند، که بیشتر با جنبه تجاری مطابقت دارد.بااین‌حال، به‌عنوان یک عبارت چتری، تحول دیجیتال را می‌توان به‌عنوان گزینه‌ای مناسب دانست زیرا هم به جنبه‌های تحولی در سازمان اشاره دارد و هم به لزوم استفاده از تکنولوژی‌های تحول‌آفرین برای موفقیت هر چه بیشتر در این مسیر. در نگاه کلی، شاید بخش‌های مختلفی که به‌عنوان هسته مرکزی این مفهوم در نظر گرفته شده‌اند ساده به نظر برسد. با این حال مهم است که ابعاد مختلف چتر تحول دیجیتال را در ذهن داشته باشید زیرا محورهای آن برای ایجاد یک مدل بلوغ تحول دیجیتال و تعریف چشم‌اندازها کمک کنند.

تحول دیجیتال تعداد زیادی از فرآیندها، تعاملات، معاملات، تحولات تکنولوژیک، تغییرات، عوامل داخلی و خارجی، صنایع، سهامداران و غیره را پوشش می‌دهد. بنابراین، زمانی که مشاوره درباره تحول دیجیتالی یا گزارش‌ها و پیش‌بینی‌ها را مطالعه می‌کنید، ضروری است که این موضوع را در ذهن داشته باشید.  اگرچه چالش‌ها، اهداف و صفات مشترکی در سازمان‌ها در سرتاسر جهان وجود دارد، اما تفاوت‌های فاحش بین صنعت، منطقه و سازمان نیز وجود دارد. آنچه در یک منطقه می‌تواند منطقی باشد، در منطقه دیگر منطقی نخواهد بود.در سطح کوچک‌تر لزوماً راهکارها و نقشه راهی که در یک صنعت خاص برای یک سازمان در نظر گرفته می‌شود، نمی‌تواند منجر به موفقیت سازمان دیگر در همان صنعت شود. با تمرکز بر مفهوم تحول کسب‌وکار و جنبه‌های مختلف آن باید تأکید کرد، مشتری به معنای جامع آن (خارجی و داخلی) یک بُعد اساسی در این معادله با مفهومی به نام تجربه مشتری قرار دارد. موارد دیگری همچون رضایت کارکنان، ارزش‌آفرینی و توجه به منافع ذینفعان، شرکا و تأکید بر رویکرد مشتری مداری، ابعاد دیگری از این ساختار می‌باشند. تحولات تکنولوژیکی و فن‌آوری‌های مختلف، از رایانش ابری، کلان داده‌ها، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، تحلیل دیتا، موبایل (به‌عنوان دیگر بازیگران کلیدی) و اینترنت اشیاء، به عنوان عوامل مؤثر بر رفتار مصرف‌کنندگان یا تغییر شکل صنایع می‌باشند. بااین‌حال بایستی توجه داشت که تکنولوژی تنها بخشی از این معادله به‌عنوان اهرم‌ تحول دیجیتالی می‌باشد و عوامل مؤثر دیگری همچون قابلیت‌های رهبری تحول دیجیتال به‌عنوان بازوی دوم این ساختار در کنار بازوی فناوری دیجیتال قرارداد.

اهداف تحول دیجیتال چیست؟

 تحول دیجیتال یک سازمان را قادر می سازد تا به ذینفعان اصلی خود:مشتریان، کارکنان، شرکا و سهامداران خدمات بهتری ارائه دهد. ادغام فناوری های دیجیتالی مبتنی بر IT در فرایندهای کسب و کاری به سازمان ها کمک می کند موارد زیر را انجام دهند: 

• افزایش سرعت ورود به بازار برای محصولات و خدمات جدید؛
• افزایش بهره وری کارکنان؛
• افزایش پاسخگویی به درخواست های مشتری؛
• پیش بینی و شخصی سازی بهتر محصولات و خدمات نسبت به تک تک مشتریان؛
• بهبود خدمات به مشتریان، به ویژه در ارائه تجربیات جذاب و خواستنی برای مشتری.

توانمندسازهای تحول دیجیتال چیست؟

 توانایی فناوری در جمع آوری سریع، پردازش، تجزیه و تحلیل و انتقال داده ها محرک اصلی تحول دیجیتال است. هوش مصنوعی (AI)، رایانش ابری، فناوری های تلفن همراه، بسترهای رسانه های اجتماعی و نسل جدید فناوری ها مانند اینترنت اشیا (IoT)، محاسبات پیشرفته (edge computing) و اتوماسیون رباتیک فرایندها (robotic process automation)، سرعت دریافت اطلاعات را به طرز چشمگیری افزایش داده است.

فناوری های تحول آفرین چیست؟

فناوری های نوظهور در دو بخش می توانند بعنوان توانمند ساز در سازمان عمل نمایند: 

• در وحله اول نیازمندی های تکنولوژیکی تحول دیجیتالی را برای سازمان برآورده می نمایند.
• درمسیر دیجیتالی شدن یک سازمان،آن را پشتیبانی می کنند.

اگرچه هیچ برنامه یا فناوری واحدی امکان تحول را نمی دهد، با این حال استفاده ازبرخی فناوری های تحول آفرین برای دیجیتالی شدن سازمان ها بسیار مهم است: 

رایانش ابری

که به سازمان امکان دسترسی سریعتر به نرم افزارها، عملکردها و به روزرسانی های جدید، به همراه ذخیره سازی داده ها، از هر کجا و در هر زمان را می دهد. 

فناوری اطلاعات کالایی

که به سازمان این توانایی را می دهد که سرمایه گذاری دلار و منابع مردم را بر روی سفارشی سازی فناوری اطلاعات متمایز کند که آن را در بازار متمایز می کند.
سیستم عامل های تلفن همراه، که باعث می شود کار در هر کجا و هر زمان اتفاق بیفتد. 

یادگیری ماشین و هوش مصنوعی

که وقتی از برنامه های داده جامع تغذیه می شود، بینش هایی را برای تصمیمات سریعتر و دقیق تر در زمینه فروش، بازاریابی، توسعه محصول و سایر زمینه های استراتژیک به سازمانها ارائه می دهد. 

اتوماسیون

مانند RPA، که ربات هایی را درمسیر فرایندهای کسب و کاری مستقر می کند می توانند کارهای روزمره و تکراری را سریعتر و دقیقتر از افرادی انجام دهند. این کار باعث می شود تا افراد از انجام چنین کارهایی رهایی می یابند و کارهای با ارزش تری را برای سازمان دنبال کنند. فناوریهای تحول آفرین دیگری که به سازمانها کمک می کند تا سریعتر حرکت کنند، کارآمدتر عمل کنند و محصولات و خدمات جدیدی ایجاد کنند، عبارتند از: 

• بلاک چین
• واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR)
• رسانه های اجتماعی
• اینترنت اشیا
• محاسبه پیشترفته (edge computing)